در فضای آموزشی قرن 21 مقوله‌های سرعت،دقت،مهارت و اطلاعات و فناوری‌های نوین مطرح است .  در این مقاله به بررسی روش‌های فعال کردن کلاس ریاضی پرداخته شده است که عمدتا تجربه‌های شخصی نگارنده می‌باشد و به طور منظم و کنترل شده در کلاس‌های نگارنده اجرا شده اند و نتایج آن به وسیله‌ی ارزشیابی‌های به عمل آمده مورد تایید قرار گرفته است . همچنین برخی از ویژگی‌های معلمان فعال نیز مورد بررسی قرار گرفته است .

با مقالات آموزشی بلدیاب همراه باشید

 

1- مقدمه

بیشتر دانش آموزان درس ریاضی را به عنوان یکی از سخت‌ترین درس هایشان می‌شناسند (که در واقع نیز چنین است ) همچنین نا خود آگاه معلم ریاضی را معلمی بد اخلاق و خشک و خشن می‌دانند . با توجه به این شرایط اگر معلم ریاضی نیز بخواهد مانند روش‌های تدریس سنتی در اداره کلاس خشک و خشن برخورد کند و امکان فعالیت و آزادی را از دانش آموزان بگیرد ، دانش آموزان در یادگیری درس ناتوان خواهند بود . شاید در ظاهر درس را فرا گیرند ولی این یادگیری عمقی نخواهد داشت و در آینده مشکل ساز خواهد شد .             

با توجه به این عوامل برای موفقیت در امر یاد دهی -  یاد گیری  معلم باید کلاسی فعال و فرح بخش و متنوع برای دانش آموزان ایجاد کند که در این صورت دانش آموزان در کلاس احساس خستگی نخواهند کرد و با علاقه وانگیزه در فرایند یاددهی–یادگیری شرکت می‌کنند و ذهنیتی که نسبت به درس و معلم ریاضی دارند تا حدودی تعدیل می‌شود.  شاید بتوان گفت معلم ریاضی بیشتر از سایر معلمان باید به ویژگی‌های فردی دانش آموزان توجه داشته باشد ، فعالیت هایی متناسب با شرایط جسمی ، محیطی و علمی دانش آموزان طراحی کند ، در برخی از کلاس‌ها شاید نیاز باشد برای گروهی از دانش آموزان یک موضوع درسی و برای گروهی دیگر موضوع دیگری تدریس شود که بستگی به پایه‌ی علمی دانش آموزان دارد .                                                               

معلم قبل از شروع درس باید با دانش آموزان ارتباط عاطفی و دوستانه برقرار کند که به عنوان یک پیشنهاد می‌توان روی مهارت‌های ایجاد ارتباط عاطفی و دوستانه بین معلم و دانش آموز نیز تحقیق کاملی انجام داد که در این مقاله مجال پرداختن به آن نیست .  

 

2- چگونه یک کلاس فعال داشته باشیم ؟

روزگاری که معلم به عنوان گوینده و دانای کلاس و دانش آموز فقط به عنوان شنونده در کلاس حاضر می‌شد سپری شده است ، زمانی دانش آموز را به عنوان یک لیوان خالی در نظر می‌گرفتند که باید به وسیله‌ی معلم و کتاب‌های درسی پر شود ولی اکنون اشتباه بودن این تفکر به اثبات رسیده است . اکنون دانش آموز را باید آتشی افروخته بدانیم که معلم آن را شعله ورتر می‌کند . در ادامه روش‌ها و راه کارهایی برای فعال کردن کلاس ریاضی و بهبود جریان یاددهی – یادگیری ارایه می‌شود .

 

 2-1 :  روش‌های نوین تدریس 

آشنایی با روش‌های نوین تدریس و اجرای آن‌ها در کلاس درس لازمه‌ی کار معلم قرن 21 است . معلم باید به موضوعات هر درس و اهداف آن تسلط کامل داشته باشد . روش‌های فعال تدریس را به خوبی بشناسد و معایب و مزایای هر یک را بداند و با انتخاب یک یا چند روش فعال ، متناسب با موضوع درس و منطبق با اهداف آن در فعال کردن کلاس درس بکوشد .

 

 2-2 : استفاده از وسایل کمک آموزشی

با بهره گیری از وسایل کمک آموزشی آماده یا   دست سازه‌های معلم و دانش آموزان می‌توان کلاس را فعال‌تر برگزار کرد . به عنوان مثال با تهیه‌ی اشکال هندسی مورد نیاز در بحث حجم دانش آموزان مفاهیم درس حجم را به صورت عینی‌تر و ملموس‌تر درک خواهند کرد .

 

2-3 : استفاده از تکنولوژی‌های آموزشی

تکنولوژی‌های آموزشی از قبیل کامپیوتر و ... می‌توانند علاقه‌ی دانش آموزان را به درس ریاضی افزایش دهند . در استفاده از کامپیوتر مسلما معلم باید با برخی از نرم افزار‌های آموزشی ریاضی آشنایی داشته باشد . به عنوان نمونه باری تهیه‌ی اسلاید و استفاده از آن در کلاس درس باید با پاورپوینت آشنا باشد . در اینجا لازم است اشاره ای شود به نرم افزار جئو جبرا شود این نرم افزار کاربرد وسیعی در آموزش ریاضی و خصوصا در هندسه دارد . نرم افزار جئو جبرا و آموزش آن در سایت جناب آقای افشین منش موجود می‌باشد . استفاده از کامپیوتر و نرم افزار‌های ریاضی علاوه بر آن که علاقه و انگیزه‌ی دانش آموزان را نسبت به ریاضی افزایش می‌دهد باعث تسریع و عمیق امر یاد دهی – یاد گیری می‌شود.

 

2-4 : استفاده از سرگرمی‌های ریاضی

 متنوع کردن کلاس درس با طراحی معماها و سرگرمی‌ها و بازی‌های ریاضی مرتبط با موضوعات درسی می‌تواند در فعال کردن کلاس ریاضی نقش به سزایی داشته باشد . استفاده از معماها و سرگرمی‌های ریاضی می‌تواند صرفا برای درگیر کردن دانش آموزان با مسئله و تقویت قدرت تفکر در آن‌ها باشد و آن‌ها را با مراحل و روند تفکر و حل مسئله آشنا کند .

 

2-5 : تهیه‌ی بروشور ، روزنامه دیواری و پژوهش‌های دانش آموزی   

فعالیت دانش آموزان در زمینه‌ی تهیه‌ی بروشور‌های ریاضی ، روزنامه دیواری ، مجلات ریاضی در سطح مدرسه و پژوهش در مورد موضوعات ریاضی و ... می‌تواند کلاس درسی را از حالت خشک و بی روح سنتی خارج کرده و دانش آموزان را با موضوعات درسی در گیر کند . برای تهیه‌ی موارد مذکور به دلیل وقت گیر بودن بهتر است قسمتی از کار در مدرسه و بقیه در خارج از مدرسه انجام شود .

 

2-6 : طراحی و برگزاری مسابقات ریاضی در خارج از کلاس

برگزاری مسابقات ریاضی هفتگی در مدرسه جهت درگیر کردن ذهن آن‌ها با ریاضی و فرایند حل مسئله و تقویت تفکر در آن‌ها کاری بسیار مفید می‌باشد . این کار می‌تواند به صورت مطرح کردن یک یا چند سوال ( معما ) و نصب آن در تابلو اعلانات مدرسه یا در صورت وجود در برد ریاضی مدرسه و تعیین جایزه به تفکیک پایه باشد .

 

2-7 : معرفی دانش آموزان موفق در پایان هر ماه

معرفی دانش آموزان موفق و دانش آموزانی که در حال پیشرفت هستند به صورت ماهیانه باعٍث ایجاد رقابت در بین آن‌ها می‌شود . در این مورد می‌توان از بسته‌های تشویقی خاصی متناسب با علائق دانش آموزان برای دانش آموزانی که معرفی می‌شوند در نظر گرفت ، مثلا برگزاری اردوهای تفریحی ، ورزشی و ... در سطح منطقه و یا این که بر گزاری مسابقات ورزشی بین معرفی شدگان و ...

 

2-8 : استفاده از کارت‌های تشویقی  

برای از بین بردن اضطراب نمره در بین دانش آموزان می‌توان از کارت‌های تشویقی استفاده کرد که باعث رقابت بین آن‌ها نیز می‌شود . در این مورد به دانش آموزان ضعیفی که در حال پیشرفت هستند باید بیشتر بها داده شود . به عنوان مثال می‌توان دو نوع کارت عالی و ممتاز تهیه کرد . که به ازای هر 5 کارت عالی که دانش آموز از معلم کسب می‌کند یک کارت ممتاز از مدیر دریافت می‌کند و به ازای هر 5 کارت ممتاز جایزه ای متناسب با علائق او به وی اهدا می‌شود .      

2-9 : گروه بندی کردن دانش آموزان

استفاده از گروه بندی می‌تواند به شیوه‌های مختلفی انجام شود و به عواملی نیز بستگی دارد . در گروه بندی ، دانش آموزان آزادی عمل بیشتری دارند ، فعالیت گروهی و تیمی را یاد می‌گیرند  ، احترام به همدیگر را یاد می‌گیرند ، هر دانش آموز مطالبی را از بقیه‌ی اعضای گروه یاد می‌گیرد و ...

گرو ه بندی مزیت‌های زیادی دارد . برخی عواملی که به نحوه‌ی گروه بندی دانش آموزان تاثیر می‌گذارند عبارتند از :

- سطح علمی دانش آموزان

- تعداد دانش آموزان

- اندازه‌ی کلاس

- موضوع درس

- امکانات آموزشی و
 

2-10 : آشنایی معلم با آموزش مجازی و شبکه‌ی اینترنت و وبلاگ نویسی :

معلم قرن 21 باید با اینترنت و آموزش‌های مجازی و ... آشنایی کافی داشته باشد و دانش آموزان را با این موضوعات آشنا کند. هر چند بسیاری از دانش آموزان همگام با پیشرفت تکنولوژی پیش میروند و شاید بسیاری از آن‌ها اطلاعاتی بیشتر از معلمانشان دارند . در این مورد استفاده از موبایل دانش آموزان بسیار مفید خواهد بود به این صورت که معلم می‌تواند با موبایل دانش آموزان به اینترنت متصل شود و اطلاعاتی را راجع به موضوع درس از یکی از سایت‌های ریاضی دریافت کرده و در کلاس مطرح کند . که این کار فرهنگ استفاده از موبایل را نیز در بین دانش آموزان تغییر خواهد داد .

 

2- 11: مجلات رشد ریاضی ( رشد برهان )  :  

آشنا کردن دانش آموزان با مجلات رشد ریاضی و استفاده از آن‌ها در کلاس درس جهت تقویت و تعمیق بنیه‌ی علمی دانش آموزان و همچنین جهت سرگرمی دانش آموزان که در این مورد می‌توان فعالیت‌های زیادی انجام داد . به عنوان نمونه می‌توان به وسیله‌ی کمیسیون یاددهی – یادگیری هر منطقه در جهت آشنایی بیشتر معلمان و دانش آموزان با مجلات رشد ، فعالیت هایی را انجام داد مثلا می‌توان با طراحی سوالاتی از مجلات مختلف رشد و برگزاری مسابقاتی بین معلمان و همچنین بین دانش آموزان انگیزه‌ی مطالعه‌ی این مجلات را افزایش داد . انجام این مسابقات بین دانش آموزان می‌تواند توسط مدیر مدرسه نیز انجام شود .

 

3- چگونه یک معلم فعال ، پر انرژی و تاثیر گذار باشیم ؟

   - به روز نگه داشتن خود از طریق مطالعه‌ی کتب مرتبط و نشریات تخصصی و بررسی سایت‌های مرتبط و به روز

   - مطالعه و بررسی عملکرد آموزش و پرورش سایر کشورها

   - شرکت در کارگاه‌های ریاضی و کلاس‌های ضمن خدمت

   - انجام تحقیقاتی در زمینه‌ی اقدام پژوهی

   - تبادل نظر با سایر معلمان و داشتن ارتباط قوی و موثر با دانش آموزان

 

4- نتیجه گیری

معلم قرن 21 باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد .

   - خلاق باشد و در کلاس محیطی برای بروز خلاقیت ایجاد کند  .

   - در کلاس درس محیط پرسش گری ایجاد کند .

   - از شکست واهمه نداشته باشد .

   - خطر پذیر باشد .

   - بتواند پیش نیاز‌های دانش آموزان را تشخیص دهد و قدرت تغییر پیش فرض‌ها را داشته باشد .

   - قادر به درمان ناتوانایی‌های یاد گیری دانش آموزان باشد .

   - تفاوت‌های فردی و همچنین مهارت‌های فردی آن‌ها را درک کند .

   - بتواند به نحو موثر و مفید با دانش آموزانش ارتباط برقرار کند .

   - در تدریس فعال مهارت داشته باشد .

   - از وسایل کمک آموزشی استفاده‌ی درست و به جا کند .

   - با نشاط و شاداب باشد .

   - ظاهری آراسته ، همراه با سعه‌ی صدر و  تعهد در کار داشته باشد .

 

نویسنده: محمد صفایی راد